Zorgverleners

homepage

Over Wat er toe doet

 Voor hart- en vaatpatiënten

Wat er toe doet helpt hart- en vaatpatiënten expliciet te maken wat in hun leven op dit moment belangrijk is en daaruit volgend wat hen intrinsiek motiveert bij keuzes ten aanzien van hun gezondheid en het zorgen voor hun gezondheid. Het geeft patiënten inzicht en een houvast voor gesprekken met zorgverleners. De toepassing is breed, bijvoorbeeld als voorbereiding op behandelkeuzes (medicijnen, wel of niet (meer) opereren), een individueel zorgplan of een gesprek over leefstijlaanpassing of revalidatie. Patiënten geven aan dat zij Wat er toe doet ook zonder afspraak met een zorgverlener gebruiken, om inzicht te krijgen in wat belangrijk is in hun leven en hun gezondheid.

Voor zorgverleners

Wat er toe doet geeft zorgverleners een affectief vertrekpunt voor een consult over behandel- of zorgdoelen of leefstijl. Het helpt zorgverleners het gesprek af te stemmen op de wensen van de patiënt, aan te sluiten bij diens motivatie en te komen tot passende zorg. Zorgverleners geven aan dat Wat er toe doet bijdraagt aan bewustwording en motivatie.

Online instrument

Wat er toe doet is een online instrument, van en voor patiënten. De patiënt beantwoordt vier vragen. De uitkomsten (gebundeld op één pagina) kan de patiënt al dan niet opslaan, printen en/of toesturen aan zijn zorgverlener. Wat er toe doet is niet statisch; uitkomsten kunnen variëren in de tijd, naar gelang de ziektefase, situatie of gesteldheid van de patiënt.

Uit de literatuur

Een affectieve start van een gesprek is aantoonbaar effectief en levert meer betrokkenheid en een betere informatie-uitwisseling op. Patiënten die betrokken worden bij de besluitvorming over hun gezondheid hebben over het algemeen meer kennis, beter begrip van risico’s, meer vertrouwen in een gekozen behandeling, grotere betrokkenheid, hogere tevredenheid, willen vaker afwachten (watchful waiting) en kiezen minder vaak voor grote operaties. Ook blijkt dat de gekozen zorg dan beter aansluit bij de waarden van de patiënt en dat er een betere communicatie met de zorgverlener ontstaat. Verder houden patiënten een gezondere leefstijl doorgaans langer vast als ze reflecteren op de belangrijke dingen in hun leven. Een zelf gekozen doel motiveert beter dan een opgelegd doel. Motiverende gespreksleiding leidt ertoe dat patiënten actiever betrokken zijn bij de behandeling die zij krijgen aangeboden.

Wetenschappelijke referenties zijn opgenomen onder Literatuur & links.
Wat er toe doet in beeld: opstap naar gesprek over gezondheid en keuzes

 

kaart_hart_04

Wat er toe doet vormt de brug (van stap 1 en 2 van de patiënt) naar stap 3 en 4 met de zorgverlener.

Mogelijke toepassingen

Wat er toe doet gaat vóóraf aan keuzes over gezondheid

watertoedoetingangvoor


 Werken met Wat er toe doet

Initiatief tot het gebruik van Wat er toe doet kan zowel bij de patiënt als bij de zorgverlener liggen. U kunt patiënten vragen Wat er toe doet thuis te doorlopen en de uitkomsten mee te nemen naar het consult of tevoren aan u te mailen. Hiervoor kunt u patiënten de link naar Wat er toe doet meegeven of toesturen. Hiervoor is een flyer beschikbaar als pdf versie of MS-Word versie (zodat u zelf nog een toevoeging kunt doen indien gewenst). Zorgverleners doorlopen Wat er toe doet ook wel met de patiënt tijdens het consult of passen het toe in groepssessies.

water-toe-doet_screenprint

 

Werkwijze
  1. De patiënt ontvangt van u de link naar Wat er toe doet
  2. De patiënt beantwoordt de vragen van Wat er toe doet (thuis)
  3. De patiënt neemt een print van de uitkomsten mee naar het consult (en kan de uitkomsten digitaal toesturen aan de zorgverlener)
  4. U brengt Wat er toe doet ter sprake en geeft de uitkomsten een plaats in het gesprek

Op verzoek van zorgverleners hebben we een aantal tips opgenomen voor dit gesprek, zie Tips voor gesprekken met patiënten

Aandachtspunten bij gebruik van Wat er toe doet:

  • Wordt de link meegegeven (flyer) of toegestuurd?
  • Wie doet dit? Op welk moment?
  • Geef aan wat u van de patiënt verwacht:
    • thuis de vragen beantwoorden?
    • uitkomsten terugsturen of meenemen naar het volgende consult (print)?

Zorgverleners geven bijvoorbeeld aan de link mee te sturen bij de afspraakbevestiging.

Wat er toe doet: opstap naar gesprek over gezondheid en keuzes.

 

kaart_hart_04

In het gesprek maakt u de stap (van 1 en 2 van de patiënt) naar 3 en 4.

Tips voor gesprekken met patiënten

Op verzoek van zorgverleners hebben wij tips opgenomen voor gesprekken met patiënten.

Uitgangspunt is het proces van Wat er toe doet.

Een leidraad voor het gesprek

Uw patiënt komt op het consult. U heeft hem/haar gevraagd Wat er toe doet thuis te doorlopen.

  1. Nodig de patiënt uit de uitkomsten (print) van Wat er toe doet toe te lichten
  2. Vraag eventueel door op onderdelen (van links naar rechts, stap 1-2, stap 3, stap 4):
    • wat is dan precies belangrijk, of wat bedoelt u precies met …
    • wat is dan precies belangrijk, of wat bedoelt u precies met …
    • wat wilt u precies kunnen doen?
    • wat is daar specifiek voor nodig?
  3. Vertaal de gewenste gezondheid van de patiënt in gezondheidsdoel(en)
  4. Geef aan welke opties (gezondheidsacties) er zijn om deze gezondheidsdoelen te realiseren
  5. Bespreek de opties en de voor- en nadelen, in het licht van wat de patiënt belangrijk vindt in zijn leven en wat hij daarvoor wil kunnen
  6. Vraag de patiënt welke opties hem het meest aanspreken, het best passen, het best haalbaar lijken
  7. Kom (indien de patiënt dit kan en wil) samen met de patiënt tot een besluit

3

Voorbeeld

In het gesprek maakt u de stap (van 1 en 2 van de patiënt) naar 3 en 4. Een voorbeeld:

Stap 1: Werk. En heel precies, drie dagen in de week kunnen werken
Stap 2: Meer energie
Stap 3: Welke onderliggende problemen kunnen (bij deze persoon) aangepakt worden om meer energie te bereiken? Vertaal deze in concrete doelen (conditie, hartfunctie, nachtrust, ..)
4: Op welke manieren kan dat bereikt worden? Bespreek en overweeg met patiënt de gezondheidsacties (bewegen, roken, medicijnen)

Wat er toe doet en De 3 goede vragen

De 3 goede vragen  sluit naadloos aan op Wat er toe doet. In de leidraad voor het gesprek zijn het feitelijk de punten 4, 5 en 6.

watertoedoet3

De 3 Goede vragen zijn:

  1. Wat zijn mijn mogelijkheden?
  2. Wat zijn de voor- en nadelen van die mogelijkheden?
  3. Wat betekent dat in mijn situatie?
Motiverende gespreksvoering

Het uitgangspunt bij motiverende gespreksvoering is dat mensen over het algemeen meer overtuigd worden door redenen die zij zelf ontdekken dan door argumenten die anderen aandragen.

Vijf do’s bij motiverende gespreksvoering:

  • Open vragen stellen
  • Reflectief luisteren
  • Bevestigen
  • Samenvatten
  • Informatie en advies geven met toestemming

Vijf don’ts bij motiverende gespreksvoering:

  • Sturen, opdrachten geven
  • Waarschuwen, dreigen
  • In discussie gaan, overtuigen met logica
  • Kritiek geven, beschuldigen
  • Terugtrekken, afstand nemen

Twee extra instrumenten treft u via onderstaande links aan. Ook zijn er diverse aanbieders van trainingen in motiverende gespreksvoering.

Handreiking gezamenlijke besluitvorming

Gezamenlijke besluitvorming over doelen en zorgafspraken; handreiking, InEen, 2016
http://ineen.nl/wp-content/uploads/2016/04/160222-Handreiking-Gezamenlijke-besluitvorming.pdf

Dialoogmodel

Methode om afstemming tussen hulpvragers en hulpverleners te optimaliseren
http://www.dialoogmodel.nl/

Ervaringen

Eerste ervaringen met het instrument

In 2016 is Wat er toe doet door elf zorgverleners die hebben meegewerkt aan de ontwikkeling van Wat er toe doet uitgezet bij totaal vijftig patiënten. We hebben hen gevraagd naar hun ervaringen en mening.

Ervaringen van zorgverleners

(Waarvoor) heeft het instrument toegevoegde waarde?
Tien van elf zorgverleners zagen toegevoegde waarde. Genoemd zijn onder andere:

  • Bewustwording en motivatie (vrijwel alle zorgverleners)
  • Patiënten denken thuis al na, kunnen het met naasten bespreken, het maakt mensen sterker
  • Als ingang, leidraad of focus voor het gesprek, om te komen tot dat wat voor de patiënt belangrijk is, om te komen tot concrete doelen, zorgt voor een extra stimulans

“Het geeft de patiënt inzicht, maar ook de zorgverlener”
“Dat wat de patiënten willen kun je gebruiken in je gesprek”
“Dit instrument gaat dieper. Sommige doelen werden concreter, minder abstract dan anders”

Hoe kreeg het instrument een plek in het consult?
Veel zorgverleners hadden gekozen voor consulten waar extra tijd beschikbaar was en/of hebben patiënten benaderd onder 65/70 jaar

  • Het instrument is met name ingezet bij jaarlijkse controles, CVRM spreekuren, gesprekken over leefstijl en verder bij de intake en individuele gesprekken voor hartrevalidatie en een CVA consult
  • Veel patiënten hadden thuis al nagedacht en waren voorbereid
  • Patiënten legden zelf de print op tafel en/of begonnen er zelf over, andere zorgverleners brachten het zelf ter sprake (heeft u het doorlopen, wat vond u ervan, kunt u het toelichten)
  • 10x liep het consult (iets) uit
    “Het consult liep iets uit, want dit kwam toch boven op de vragen die je ook moet stellen”
    “Doordat we het ter plekke gingen doorlopen kwam de tijd in het gedrang. Sommigen wilden alles bespreken. Maar ik vind het leuk en belangrijk om te doen. Ik moet eraan wennen en het een goede plek in mijn consult zien te geven”
    “We konden het specifiek ergens over hebben”
    “Het consult duurde niet langer, het gesprek was juist veel gerichter”
Ervaringen van patiënten

Hoe reageerden uw patiënten op het instrument?

  • De meeste patiënten reageerden positief, vonden het interessant, vonden het geen probleem een extra vragenlijst in te vullen, hadden er goed over nagedacht en bewuste keuzes gemaakt
  • Het kostte weinig tijd, sommige patiënten waren verrast dat het maar zo weinig vragen waren
  • Diverse patiënten hadden het met naasten / kinderen besproken, vrijwel alle patiënten vonden kiezen moeilijk
  • Patiënten waar geen aanleiding/vraag was voor consult (reguliere controle) zagen geen meerwaarde om dit te doorlopen
  • Oudere patiënten haakten eerder af of vonden het lastiger dan de jongere. Eén zorgverlener had 5patiënten 70+, waarvan slechts 1 het lastig vond.

“Een patiënt gaf aan dat hij een nieuwe rol had gekregen. Dat beviel hem wel”
“Een stok achter de deur: ‘Als ik m’n familie zo lang mogelijk bij me wil hebben, moet ik misschien nu wel echt stoppen met roken.”
“Een vrouw gaf aan dat ze door nadenken zich bewust werd hoe belangrijk haar familie voor haar was en dat ze daar zoveel mogelijk tijd mee wil doorbrengen. Het gaf haar extra motivatie om te werken aan haar klachten”
“Een man werd het duidelijk waarvoor hij dit allemaal doet, namelijk om opa voor zijn kleinkinderen te kunnen zijn”
“Alle vier patiënten gaven aan energie nodig te hebben. Voor hen is energie moeilijk haalbaar. Hierdoor leidde dit tot een gesprek over acceptatie. Uiteindelijk vonden ze dat ze het nog niet zo slecht deden met het verdelen van hun energie”
“Patiënten konden door de vragen te doorlopen gemakkelijker duidelijk maken wat voor hèn nog belangrijk is in het leven. Dus waar het instrument voor bedoeld is.”

150 leden van het Hart&Vaatpanel over het instrument

 Waarmee kan dit instrument patiënten helpen, volgens u?

71%    Inzicht krijgen wat je belangrijk vindt voor jouw leven en je gezondheid

40%    Met naasten te praten over je leven en gezondheid

31%    Met je zorgverlener bespreekbaar te maken wat voor jou belangrijk is

33%    Het gesprek met je zorgverlener voor te bereiden

8%      Anders

11%    Ik zie geen toepassing

Zou u het instrument zelf gebruiken?

46%    Ja, zeker

14%    Ja, indien

19%    Nee

21%    Nee, maar andere hart- en vaatpatiënten denk ik wel

 

Literatuur& links

Over motivatie

Zelf gekozen doel stimuleert hartpatiënt, V. Janssen, Medisch Contact, september 2012
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22396248
https://www.medischcontact.nl/nieuws/laatste-nieuws/artikel/zelfgekozen-doel-motiveert-hartpatient.htm

Over affectieve communicatie

A. van Dulmen, Tweede Nationale Studie naar ziekten en verrichtingen in de huisartspraktijk. Oog voor communicatie: huisarts-patiënt communicatie in Nederland, NIVEL, 2004
http://www.nivel.nl/nationalestudie

A. van Dulmen, The value of tailored communication for person-centred outcomes. Journal of Evaluation in Clinical Practice, 2011, 17(2), 381-383
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21087372

Over samen beslissen

Decision aids for people facing health treatment or screening decisions, Stacey D. et al, Cochrane Database Syst Rev, 2014;1:CD001431
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24470076

Gedeelde besluitvorming in de cardiovasculaire zorg, H. Voogdt et al, Cordiaal nr 1 / 2014
https://www.researchgate.net/publication/263818692

Samen beslissen is beter, H. van Veenendaal et al, Huisarts & wetenschap, 5(10) 2014
https://www.researchgate.net/publication/265509633

Samen beslissen is beter, H. van Veenendaal et al, Tijdschrift voor Praktijkondersteuning, nr 3 / juni 2015
https://www.researchgate.net/publication/279233162

https://www.begineengoedgesprek.nl

http://www.3goedevragen.nl

Over persoonsgerichte zorg

Persoonsgerichte zorg is zorg waarbij de persoon met zijn mogelijkheden centraal staat en niet de ziekte. Een ideale aanpak is tegelijkertijd medisch verantwoord én persoonsgericht. Uitgangspunt is het ondersteunen van eigen regie. Wat kan en wil iemand? Wat heeft hij of zij nodig van de zorgverlener? Van de patiënt wordt een actievere rol verwacht, terwijl de zorgverlener steeds meer als coach fungeert (Vilans).
http://www.kennispleinchronischezorg.nl/eerstelijn/persoonsgerichte-zorg-introductie.html

Over positieve gezondheid

Het vermogen om zich aan te passen en een eigen regie te voeren, in het licht van de fysieke, emotionele en sociale uitdagingen in het leven (Machteld Huber).
http://www.ipositivehealth.com